Rituelen: Peter Weiss & Maya Deren

Peter Weiss (1916−1982) kreeg internationale bekendheid als toneelschrijver met het stuk Marat/​Sade. Hij was echter ook romanschrijver, schilder en filmmaker. In 1952 sloot hij zich aan bij de Zweedse experimentele Filmstudio en maakte hij gedurende een decennium experimentele films met een surrealistisch kantje. Hij schreef ook een filmhistorisch boek over avant-garde cinema. OFFoff organiseert een zeldzame screening van zijn vijfdelige reeks Studie. In Studie I wordt een man wakker op een grijze morgen. De ochtendrituelen worden afgehandeld in een reeks monotone bewegingen. Studie II (‘Hallucinaties’) is opgebouwd rond twaalf opeenvolgende dimensies van ruimte en tijd. Er wordt gespeeld met tegenstellingen als obsessie/​moeheid, erotiek/​aversie, en met beelden van lichamen in beweging en in rust voor de duisternis van de slaap. In Studie III trekt een man door de wereld met zijn alter ego op de rug. Omgevingen en plaatsen herinneren hem aan de vooroordelen die hij probeert te ontvluchten. Zijn doel is zich te bevrijden van conventionele taal en uitdrukkingswijzen. Studie IV (‘Bevrijding’) is een nieuwe versie van Studie III waarin het thema van de bevrijding verder wordt uitgewerkt, maar dan meer gestileerd. Studie V wisselt abstracte beelden af met eerder realistische shots. De film verbeeldt een bevreemdende ontmoeting tussen twee geliefden.

Maya Deren (1917- 1961) was een van de belangrijkste Amerikaanse experimentele filmmakers. Deren was ook choreografe, danseres, filmtheoretica, schrijfster en fotografe. Ze combineerde haar belangstelling voor dans, voodoo en psychologie in een reeks surreële, op waarneming gerichte zwart-witfilms. Ritual in Transfigured Time uit 1946 heeft een programmatische titel. Deren vond dat de avant-gardefilm de conventionele noties van tijd diende te doorbreken, en dat een film als geheel ritualistisch moest zijn. Ze vatte deze kortfilm op als een choreografie verrijkt met verwijzingen naar Griekse mythologie. Het is een studie van de vrouwelijke psyche vol symbolen en een echte pijler binnen de trance-film. The Very Eye of Night (1958) is een choreografie voor camera in samenwerking met studenten van de Metropolitan Opera Ballet School onder leiding van Antony Tudor. Deze laatste was toen een vooraanstaande choreograaf. Deren ligt aan de basis van de moderne dansfilm, in die zin dat zij een filmtaal ontwikkelde voor het capteren van dans waarbij iedere referentie naar de schouwburgzaal is verdwenen. De dansers zijn spookachtige verschijningen (of hemelse lichamen) die zich bewegen tegen de achtergrond van een besterde hemel.