Club Solo x OFFoff: Closing Event

Dit ico­ni­sche, struc­tu­ra­lis­ti­sche werk van J.J. Murphy is een beschou­wing over film, gevoerd via de meest ele­men­tai­re zaken van 16mm-film: licht, che­mi­ca­li­ën en de eigen­schap­pen van de foto­gra­fi­sche emulsie.

De film is de geboor­te van een 16mm-film via de ver­nie­ti­ging van die­zelf­de film. Het ver­trek­punt is een zich her­ha­len­de mon­ta­ge van zes­tig opna­men van elk één secon­de. Een fil­mi­sche minuut vol auto­bi­o­gra­fi­sche beel­den die ver­vol­gens wor­den onder­wor­pen aan een nauw­keu­rig kopi­eer­pro­ces. Elke nieu­we print toont het oude beeld, dat tege­lij­ker­tijd ver­vaagt. Een pro­ces dat ver­ge­lijk­baar is met het her­haal­de­lijk kopi­ë­ren van een A4tje op een foto­ko­pi­eer­ap­pa­raat. Het her­ken­ba­re beeld ver­dwijnt steeds meer en maakt plaats voor een abstrac­ter beeld, dat een nieu­we wereld laat zien. Een wereld die uit­slui­tend in film bestaat. 

Terwijl het publiek tij­dens het eer­ste deel van de film natu­ra­lis­ti­sche beel­den ach­ter het cel­lu­loid-opper­vlak her­kent, ver­schuift in het twee­de deel de per­cep­tie naar het opper­vlak zelf: de emul­sie in ver­val. De ver­an­de­rin­gen in de beel­den gaan samen met ver­an­de­rin­gen in het geluid. Naast een ana­ly­se van het beeld en een visu­e­le ver­ken­ning van de kwa­li­tei­ten van de film­kor­rel in de film, vindt er dus een gede­tail­leer­de stu­die van de akoes­ti­sche eigen­schap­pen van mag­ne­ti­sche tape plaats.

Esther Urlus is de meest eigen­zin­ni­ge en actie­ve DIY 16mm-film­ma­ker van Nederland. Ze werkt met de film­for­ma­ten Super8, 16mm en 35mm. Haar films, per­for­man­ces en instal­la­ties komen altijd voort uit DIY-metho­den (doe-het-zelf). Doordat ze het mate­ri­aal opnieuw kneedt en (her)uitvindt, cre­ëert ze met val­len en opstaan nieuw werk. 

“In mijn film­werk leg ik een link tus­sen spe­ci­fie­ke his­to­ri­sche gebeur­te­nis­sen en ver­ha­len, en het (her)gebruik van ana­lo­ge film­tech­nie­ken en uit­vin­din­gen uit de begin­tijd van de foto­gra­fie en cine­ma­to­gra­fie. Ik for­ceer een soms ver­vreem­den­de paral­lel tus­sen de gebeur­te­nis­sen of het ver­haal en de film­tech­niek, om de impact van het beeld te ver­gro­ten. Daarnaast maak ik mijn eigen film­ma­te­ri­aal – let­ter­lijk, door zil­ver­ni­traat en bro­mi­de­zout te men­gen met gela­ti­ne en water tot er een licht­ge­voe­li­ge emul­sie ont­staat. Ik ben niet op zoek naar natu­ra­lis­tisch, com­mer­ci­eel film­ma­te­ri­aal. Het is mijn bedoe­ling om unie­ke com­po­nen­ten te cre­ë­ren die een spe­ci­a­le en fil­mi­sche erva­ring gene­re­ren.” (Esther Urlus)

De ori­gi­ne­le Expanded Cinema-klas­sie­ker uit de jaren zeven­tig werd recen­te­lijk door beden­ker en uit­voer­der Malcolm LeGrice uit han­den gege­ven. Bij uit­zon­de­ring werd de film zon­der zijn aan­we­zig­heid uit­ge­voerd tij­dens het Back to the Future fes­ti­val in WORM, Rotterdam. Deze re-enact­ment van de film, scha­duw­per­for­man­ce Horror Film 1, werd geï­ni­ti­eerd door Cinzia Nistico en wordt uit­ge­voerd door Betija Zvejniece. Wie is Malcolm LeGrice? Het BFI (British Film Institute) vat het bon­dig samen: hij is​“waar­schijn­lijk de meest invloed­rij­ke moder­nis­ti­sche film­ma­ker in de Britse cinema.”

Liliane Lijn is een Britse kun­ste­naar die voor­al bekend is om haar kine­ti­sche sculp­tu­ren en licht­wer­ken in neon en glas­ve­zel. Haar vroe­ge werk What is the Sound of One Hand Clapping brengt ver­schil­len­de van deze zaken samen. Het​‘onder­werp’ is een kine­ti­sche, draai­en­de sculp­tuur met tekst. Het lijkt te refe­re­ren naar Marcel Duchamps ico­ni­sche Anemic Cinema, waar­in zijn Rotor Reliefs even­eens rond­draai­en en tek­sten zijn te lezen. Beide wer­ken zijn een refe­ren­tie naar de essen­tie van film en een ver­wij­zing naar de tijd van de stil­le film, toen pan­car­tes (beel­den met lou­ter tekst) de film onder­bra­ken en van con­text voorzagen. 

De titel van de film ver­wijst naar een beken­de koan of zen-ach­ti­ge filo­so­fi­sche uit­druk­king die vaak wordt gebruikt bij boed­dhis­ti­sche medi­ta­tie en con­tem­pla­tie: een raad­sel­ach­ti­ge vraag die bedoeld is om de leer­ling-boed­dhist uit te dagen na te den­ken over het ondenk­ba­re en de aard van het bewustzijn.

“The film con­cen­tra­tes on a series of coni­cal sculp­tu­res which were objects for medita­ti­on or how to emp­ty the mind. I rela­ted this pro­blem to the spa­ti­al pro­blem of how to dema­te­ri­a­li­se a volu­me into vibra­ti­on.” (Liliane Lijn)

Line Describing a Cone is een iconische expanded film van de Britse kunstenaar Anthony McCall, die voor het eerst werd vertoond in 1973. De titel van de film beschrijft meteen ook de essentie van het werk. De film begint met een geprojecteerde stip die langzaam een dunne witte lijn wordt die op den duur een cirkel vormt. De ruimte waarin de film wordt geprojecteerd, is gevuld met rook, waardoor de stip-lijn-cirkel niet alleen op het filmscherm is te zien, maar in de ruimte een kegelvormige figuur vormt die groter wordt naarmate de film vordert. Dit vergt een nieuwe manier van nadenken over de aard van cinema en over de manier waarop we tijd en beweging ervaren in de filmische kunst.

Het betrekken van de omgeving en de beleving van het publiek bij de film, is kenmerkend voor de hybride positie die de kunst in de jaren zeventig innam en voor het streven van de deelnemers van de Filmmakers-Coops die op zoek gingen naar de grenzen van het filmische medium. 

Hoewel de film initieel een stille film is, vroegen we geluidskunstenaar Robert Kroos in dialoog met de projectie een geluidswerk te maken. Kroos is geen onbekende in Club Solo: vorig jaar toonde hij er het ​‘gesamtkunstwerk’ Ebb and Flow, een multi-16mm-filmperformance in samenwerking met Lichun Tseng.

Voor de Biënnale van Parijs in 1975 maak­te Gordon Matta-Clark gro­te, kegel­vor­mi­ge gaten in twee oude gebou­wen die naast het Centre Georges Pompidou-in-aan­bouw ston­den. Met dit site spe­ci­fic werk open­de hij de gebou­wen voor licht en lucht, wat met­een ook de start vorm­de voor een dia­loog over het karak­ter van ste­de­lij­ke ont­wik­ke­ling en de publie­ke rol van kunst. De kegel­vor­mi­ge sne­de was daar­naast een ver­wij­zing naar Anthony McCalls film Line Describing a Cone. De gebou­wen wer­den kor­te tijd later gesloopt. Alleen de film­strip bleef over.

Een aan­tal kun­ste­naars in dit pro­gram­ma zijn aan de slag gegaan met de kegel­vorm. De Japanse Expanded Cinema-pio­nier Takahiko Iimura (1937−2022) heeft in veel van zijn wer­ken de lijn ver­kend. A Loop Seen as a Line is een instal­la­tie met twee 16mm-pro­jec­to­ren die afzon­der­lij­ke loops spe­len: een zwar­te en een trans­pa­ran­te film. Door het mate­ri­aal van bei­de loops loopt een ver­ti­ca­le kras die in de eer­ste film ver­schijnt als een wit­te lijn in het don­ker en in de ande­re als een zwar­te lijn op het wit­te pro­jec­tie­vlak. De twee pro­jec­to­ren staan naast elkaar in de ruim­te, bei­de gericht op de tegen­over­lig­gen­de muur. De films lopen via spoe­len aan het pla­fond, waar­door er een gro­te lus in de ruim­te wordt gecre­ëerd die in tegen­stel­ling tot Line Describing a Cone niet als een kegel, maar als een lijn wordt waargenomen.