Club Solo x OFFoff: Closing Event

Dit ico­ni­sche, struc­tu­ra­lis­ti­sche werk van J.J. Murphy is een beschou­wing over film, gevoerd via de meest ele­men­tai­re zaken van 16mm-film: licht, che­mi­ca­li­ën en de eigen­schap­pen van de foto­gra­fi­sche emulsie.

De film is de geboor­te van een 16mm-film via de ver­nie­ti­ging van die­zelf­de film. Het ver­trek­punt is een zich her­ha­len­de mon­ta­ge van zes­tig opna­men van elk één secon­de. Een fil­mi­sche minuut vol auto­bi­o­gra­fi­sche beel­den die ver­vol­gens wor­den onder­wor­pen aan een nauw­keu­rig kopi­eer­pro­ces. Elke nieu­we print toont het oude beeld, dat tege­lij­ker­tijd ver­vaagt. Een pro­ces dat ver­ge­lijk­baar is met het her­haal­de­lijk kopi­ë­ren van een A4tje op een foto­ko­pi­eer­ap­pa­raat. Het her­ken­ba­re beeld ver­dwijnt steeds meer en maakt plaats voor een abstrac­ter beeld, dat een nieu­we wereld laat zien. Een wereld die uit­slui­tend in film bestaat. 

Terwijl het publiek tij­dens het eer­ste deel van de film natu­ra­lis­ti­sche beel­den ach­ter het cel­lu­loid-opper­vlak her­kent, ver­schuift in het twee­de deel de per­cep­tie naar het opper­vlak zelf: de emul­sie in ver­val. De ver­an­de­rin­gen in de beel­den gaan samen met ver­an­de­rin­gen in het geluid. Naast een ana­ly­se van het beeld en een visu­e­le ver­ken­ning van de kwa­li­tei­ten van de film­kor­rel in de film, vindt er dus een gede­tail­leer­de stu­die van de akoes­ti­sche eigen­schap­pen van mag­ne­ti­sche tape plaats.

Esther Urlus is de meest eigen­zin­ni­ge en actie­ve DIY 16mm-film­ma­ker van Nederland. Ze werkt met de film­for­ma­ten Super8, 16mm en 35mm. Haar films, per­for­man­ces en instal­la­ties komen altijd voort uit DIY-metho­den (doe-het-zelf). Doordat ze het mate­ri­aal opnieuw kneedt en (her)uitvindt, cre­ëert ze met val­len en opstaan nieuw werk. 

“In mijn film­werk leg ik een link tus­sen spe­ci­fie­ke his­to­ri­sche gebeur­te­nis­sen en ver­ha­len, en het (her)gebruik van ana­lo­ge film­tech­nie­ken en uit­vin­din­gen uit de begin­tijd van de foto­gra­fie en cine­ma­to­gra­fie. Ik for­ceer een soms ver­vreem­den­de paral­lel tus­sen de gebeur­te­nis­sen of het ver­haal en de film­tech­niek, om de impact van het beeld te ver­gro­ten. Daarnaast maak ik mijn eigen film­ma­te­ri­aal – let­ter­lijk, door zil­ver­ni­traat en bro­mi­de­zout te men­gen met gela­ti­ne en water tot er een licht­ge­voe­li­ge emul­sie ont­staat. Ik ben niet op zoek naar natu­ra­lis­tisch, com­mer­ci­eel film­ma­te­ri­aal. Het is mijn bedoe­ling om unie­ke com­po­nen­ten te cre­ë­ren die een spe­ci­a­le en fil­mi­sche erva­ring gene­re­ren.” (Esther Urlus)

1971/2023, Re-enact­ment, 3 x 16 mm

De ori­gi­ne­le Expanded Cinema-klas­sie­ker uit de jaren zeven­tig werd recen­te­lijk door beden­ker en uit­voer­der Malcolm LeGrice uit han­den gege­ven. Bij uit­zon­de­ring werd de film zon­der zijn aan­we­zig­heid uit­ge­voerd tij­dens het Back to the Future fes­ti­val in WORM, Rotterdam. Deze re-enact­ment van de film, scha­duw­per­for­man­ce Horror Film 1, werd geï­ni­ti­eerd door Cinzia Nistico en wordt uit­ge­voerd door Betija Zvejniece. Wie is Malcolm LeGrice? Het BFI (British Film Institute) vat het bon­dig samen: hij is ​“waar­schijn­lijk de meest invloed­rij­ke moder­nis­ti­sche film­ma­ker in de Britse cinema.”

Liliane Lijn is een Britse kun­ste­naar die voor­al bekend is om haar kine­ti­sche sculp­tu­ren en licht­wer­ken in neon en glas­ve­zel. Haar vroe­ge werk What is the Sound of One Hand Clapping brengt ver­schil­len­de van deze zaken samen. Het ​‘onder­werp’ is een kine­ti­sche, draai­en­de sculp­tuur met tekst. Het lijkt te refe­re­ren naar Marcel Duchamps ico­ni­sche Anemic Cinema, waar­in zijn Rotor Reliefs even­eens rond­draai­en en tek­sten zijn te lezen. Beide wer­ken zijn een refe­ren­tie naar de essen­tie van film en een ver­wij­zing naar de tijd van de stil­le film, toen pan­car­tes (beel­den met lou­ter tekst) de film onder­bra­ken en van con­text voorzagen. 

De titel van de film ver­wijst naar een beken­de koan of zen-ach­ti­ge filo­so­fi­sche uit­druk­king die vaak wordt gebruikt bij boed­dhis­ti­sche medi­ta­tie en con­tem­pla­tie: een raad­sel­ach­ti­ge vraag die bedoeld is om de leer­ling-boed­dhist uit te dagen na te den­ken over het ondenk­ba­re en de aard van het bewustzijn.

“The film con­cen­tra­tes on a series of coni­cal sculp­tu­res which were objects for medita­ti­on or how to emp­ty the mind. I rela­ted this pro­blem to the spa­ti­al pro­blem of how to dema­te­ri­a­li­se a volu­me into vibra­ti­on.” (Liliane Lijn)

Line Describing a Cone is een ico­ni­sche expand­ed film van de Britse kun­ste­naar Anthony McCall, die voor het eerst werd ver­toond in 1973. De titel van de film beschrijft met­een ook de essen­tie van het werk. De film begint met een gepro­jec­teer­de stip die lang­zaam een dun­ne wit­te lijn wordt die op den duur een cir­kel vormt. De ruim­te waar­in de film wordt gepro­jec­teerd, is gevuld met rook, waar­door de stip-lijn-cir­kel niet alleen op het film­scherm is te zien, maar in de ruim­te een kegel­vor­mi­ge figuur vormt die gro­ter wordt naar­ma­te de film vor­dert. Dit vergt een nieu­we manier van naden­ken over de aard van cine­ma en over de manier waar­op we tijd en bewe­ging erva­ren in de fil­mi­sche kunst.

Het betrek­ken van de omge­ving en de bele­ving van het publiek bij de film, is ken­mer­kend voor de hybri­de posi­tie die de kunst in de jaren zeven­tig innam en voor het stre­ven van de deel­ne­mers van de Filmmakers-Coops die op zoek gin­gen naar de gren­zen van het fil­mi­sche medium. 

Hoewel de film ini­ti­eel een stil­le film is, vroe­gen we geluids­kun­ste­naar Robert Kroos in dia­loog met de pro­jec­tie een geluids­werk te maken. Kroos is geen onbe­ken­de in Club Solo: vorig jaar toon­de hij er het ​‘gesamt­kunst­werk’ Ebb and Flow, een mul­ti-16mm-film­per­for­man­ce in samen­wer­king met Lichun Tseng.

Voor de Biënnale van Parijs in 1975 maak­te Gordon Matta-Clark gro­te, kegel­vor­mi­ge gaten in twee oude gebou­wen die naast het Centre Georges Pompidou-in-aan­bouw ston­den. Met dit site spe­ci­fic werk open­de hij de gebou­wen voor licht en lucht, wat met­een ook de start vorm­de voor een dia­loog over het karak­ter van ste­de­lij­ke ont­wik­ke­ling en de publie­ke rol van kunst. De kegel­vor­mi­ge sne­de was daar­naast een ver­wij­zing naar Anthony McCalls film Line Describing a Cone. De gebou­wen wer­den kor­te tijd later gesloopt. Alleen de film­strip bleef over.

Een aan­tal kun­ste­naars in dit pro­gram­ma zijn aan de slag gegaan met de kegel­vorm. De Japanse Expanded Cinema-pio­nier Takahiko Iimura (1937−2022) heeft in veel van zijn wer­ken de lijn ver­kend. A Loop Seen as a Line is een instal­la­tie met twee 16mm-pro­jec­to­ren die afzon­der­lij­ke loops spe­len: een zwar­te en een trans­pa­ran­te film. Door het mate­ri­aal van bei­de loops loopt een ver­ti­ca­le kras die in de eer­ste film ver­schijnt als een wit­te lijn in het don­ker en in de ande­re als een zwar­te lijn op het wit­te pro­jec­tie­vlak. De twee pro­jec­to­ren staan naast elkaar in de ruim­te, bei­de gericht op de tegen­over­lig­gen­de muur. De films lopen via spoe­len aan het pla­fond, waar­door er een gro­te lus in de ruim­te wordt gecre­ëerd die in tegen­stel­ling tot Line Describing a Cone niet als een kegel, maar als een lijn wordt waargenomen.