Kort Geknipt & De Andere Film: Robert Nelson & Standish Lawder

Zondag, 28 september 1969, tien uur ’s avonds. Een langharige man in excentrieke kledij verschijnt op de BRT met het programma Kort Geknipt. Dirk Lauwaert heet deze kleurrijke jongeman en die avond introduceert hij een Tsjechische animatiefilm en Rein Bloems Een Kermis­kroniek Kockyn, twee intelligente kortfilms. Het is een kantelmoment. De eerste trillingen van een ware aardverschuiving in het Vlaamse film- en televisielandschap zijn voelbaar. Na het vertrek van Lauwaert neemt een man met een sigaar bengelend tussen zijn lippen de programmatie en presentatie voor zes jaar over, Eric de Kuyper.

Lauwaert en na een jaar vooral de Kuyper, tonen nieuwe, actuele, experimentele en marginale producties, in de aanval tegen de (over)heersende, narratieve mainstream cinema. Na het ontslag van Lauwaert in 1970, loopt het programma verder tot en met 1976, met de Kuyper en Emile Poppe, volgens hetzelfde stramien, maar onder een andere naam: De Andere Film. Zeven jaar lang kan de Vlaamse kijker zijn avond vullen met poëtische, non-narratieve, pure cinema met producties als Werner Schroeters Eika Katappa (1968), Stephen Dwoskins Dyn Amo (1972) en Chantal Akermans Saute Ma Ville (1968). De vormen zijn eclectisch en de inhoud moreel uitdagend. Voor taboes als orgieën, prostitutie, druggebruik, socialisme en homoseksualiteit wordt niet teruggedeinsd.

Het duurt dan ook niet lang voor Vlaanderen begint te steigeren: het technisch en uitvoerend personeel saboteert de boel, Humo wordt overspoeld met ontzette lezersbrieven en BRT gaat zich bemoeien met de filmkeuze. Niet de reactie van het publiek, maar de houding van de BRT wordt uiteindelijk de doodsteek voor De Andere Film. Als de BRT weigert Walter Gutmans The Grape Dealer’s Daughter (1970) – een film over een regisseur die een actrice zoekt om aan een orgie deel te nemen – uit te zenden, geven de Kuyper en Poppe er de brui aan. Toch is De Andere Film een overwinning voor de filmkunst. Dankzij het programma werd er een venster geboden op de Vlaamse, Europese en internationale experimentele scene. Das Neue Kino, London Film-Makers’ Co-operative en allerlei andere underground producties werden compromisloos aan het Vlaamse publiek gepresenteerd.

Met De Andere Film brengt Art Cinema OFFoff de Kuypers programma weer tot leven, want het programma mag dan wel diep in het archief vastgeroest zitten, de pareltjes die het Vlaamse televisiescherm lieten schitteren, glanzen nog als vanouds.

Programma: Godart Bakkers

War is Hell is misschien wel de meest uit­dagende film die de Amerikaanse regisseur Robert Nelson ooit maakte. In samen­werking met William Allen creëerde Nelson een oorlogsfilm die de gruwel van de Koreaanse oorlog niet uit de weg gaat. De onontkoombaarheid van geweld, seksuele agressie en zinloos bloedvergieten zijn terugkerende thema’s. Nelson zou Nelson echter niet zijn moesten deze wreedaardigheden niet gecombineerd worden met experiment en zelfs snedigheid. War is Hell is een bizar oorlogs­circus, waar realistische representaties van oorlog naadloos verweven worden met vaudeville gags. Als je oorlog an sich al vervreemdend vond, heb je dit nog niet gezien.

Laten we meteen open kaart spelen: Bleu Shut (30 Minutes) duurt geen 30 minuten, maar 33. In die periode krijgen we “a boat-game and entertainments” te zien. Er zijn verschillende foto’s van boten te zien en per boot krijgen de off-screen spelers één minuut om de juiste naam te kiezen uit vijf opties – pakweg Huluvit, Aft-r-yew, Please Doo, Dagnabbit, Herump en Gobsa Gals II. Kiezen ze snel, dan verschijnen er uiteenlopende beelden van hondjes, Hawaiiaanse dansfeesten of een vrijend koppel. Zo niet, klinkt een buzzer. Bleu Shut (30 Minutes) is typisch Nelson, een mix tussen absurdisme en structuralisme waar spelenderwijs filmische tijdsbeleving geëxploreerd wordt.

De Amerikaanse filmmaker, fotograaf en filmhistoricus Standish Lawder is vooral gekend voor zijn structuralistische en conceptuele cinema. In Necrology spelen tientallen pendelaars de hoofdrol, samen geworpen op een roltrap in het New Yorkse Grand Central Station. Waarheen ze op weg zijn is onduidelijk, maar in slow motion en achterwaarts afgespeeld, lijken de forenzen wel naar de hemel op te stijgen – een necrologie is immers een lijst van de doden. Lawder schildert een portret van mensen op weg, wiens doelen, verlangens en eigenaardigheden voorbij het oog van de camera glippen.