Milestones: Méditerranée & L’Ordre

Art Cinema OFFoff en Sabzian stellen in het kader van Milestones een avond voor met twee poëtische essayfilms van de Franse cineast Jean-Daniel Pollet. Milestones is een reeks losstaande vertoningen van mijlpalen, referentiewerken of markeerpunten uit de filmgeschiedenis, films die esthetische of politieke vraagstukken op scherp zetten en aanzetten tot debat en reflectie. In Pollets meest invloedrijke film, het ciné-poème Méditerranée, worden we meegenomen op een hypnotische golf van meditatieve beelden van Egyptische sculpturen, een stervende stier, een slapende vrouw en de meeslepende golven van de Middellandse Zee. In L’Ordre vertelt Raimondakis, een man die werd verbannen naar het Griekse lepra-eiland Spinalonga, zijn levensverhaal.

Deze vertoning is een samenwerking tussen Sabzian, Sphinx Cinema en Art Cinema OFFoff.

Met een korte introductie door Hannes Verhoustraete.

Jean-Daniel Pollet maakt als twintiger een reis rond de Middellandse Zee. Hij komt terug met beelden waarvan hij niet goed weet hoe ze te monteren. Een stierengevecht, een volksfeest, een oude roeiende man, ruïnes, bunkers, een jong (stervend?) meisje, een appelsien in een boomgaard, een hoogoven, een mummie, … Een mogelijke narratieve piste wordt al snel verlaten. Pollet komt in contact met Philippe Sollers die de tekst voor de film schrijft en met Antoine Duhamel die de muziek maakt. Zij brengen samen het dromerige, metafysische elan (“C’est l’espace, c’est le temps, c’est la vie, c’est la mort”, zegt Sollers) dat in de beelden besloten ligt naar boven, maken er een poëtische ruimtelijke figuur van die van alle kanten kan worden bekeken. “Tout doit changer de dimension.” In Méditerranée bespookt een poëtische blik de beschavingsgeschiedenis en omgekeerd.

Behalve in cinefiele kringen kenden Pollets films weinig weerklank en ook daar was zijn werk aanvankelijk allesbehalve geliefd. Zo werd Méditerranée tijdens de internationale première op het festival voor experimentele film in Knokke in 1963 uitgejouwd. Het subversieve spektakel van Flaming Creatures (Jack Smith, 1963) en het werk van makers als Stan Brakhage en Kenneth Anger waren onherbergzaam terrein voor de poëtische mise-en-scène van Méditerrané. De aanwezige Sollers zou later in een interview zeggen: “Het was een van de eerste keren dat ik begreep dat schoonheid gehaat werd.” Maar in de jaren nadien bleef de film toch telkens weer opduiken. Zo wijdde Cahiers du Cinéma er pas vijf jaar later een dossier aan. Vooral in de literaire kringen rond Sollers verwierf de film een zekere status en werd het een dankbaar onderwerp voor reflectie. Méditerranée bleef, om het met de commentaarstem te zeggen, hernomen worden. Schrijvers en dichters als Sollers, Jean Thibaudeau en Francis Ponge speelden een essentiële rol in het oeuvre van Pollet, dat steeds poëtischer, steeds schilderachtiger zou worden. Voor Sollers was Méditerranée de film die het dichtst de schilderkunst benaderde: “Wie Piero della Francesca niet begrijpt, begrijpt Méditeranée niet.”

Een heel ander spreken spreekt tot de kijker in L’ordre. Raimondakis spreekt in naam van de leprozen. Hij bracht 36 levensjaren door op het Griekse eilandje Spinalonga, waar van 1904 tot 1957 een leprakolonie was gevestigd. “Jullie hebben medelijden met onze ziekte, maar ik denk dat wij medelijden moeten hebben met jullie, want ook met een muur die ons scheidt van de jungle, van het leven, hebben wij toch het doel en de zin van het leven gevonden, hier in deze haard van ziekte en afzondering.” Dit uitzonderlijke essay, dat Pollet met de socioloog Maurice Bornet maakte in opdracht van een farmaceutisch bedrijf, verbindt de politieke, medische en representatieve orde waaraan deze uitgestotenen zijn onderworpen. De orde van L’ordre moet op al deze manieren gelezen en verbonden worden. Ook hier een dialectiek van perspectieven.

“Raimondakis is het lepragenie. Hij heeft het woord: hij spreekt in naam van de leprozen. Zoon van een advocaat, eerder intellectueel, met lepra besmet, werd hij opgesloten en nam met geboeide handen de leiding op dit eiland van 800 meter lang en 400 meter breed. Als er één film is die ik zal onthouden, is het deze.” (Jean-Daniel Pollet)